Jak kondycja jelit wpływa na nasze zdrowie psychiczne?
Zaburzenia w funkcjonowaniu jelit negatywnie wpływają na wiele aspektów zdrowia. Lekarze zgodni są co do tego, że naturalne prebiotyki wspomagają nasze jelita w prawidłowym działaniu - warto więc wyjaśnić, dlaczego tak się dzieje. W momencie urodzenia nasz przewód pokarmowy jest całkowicie jałowy, następnie zaczynają zasiedlać go prozdrowotne bakterie. Okazuje się, że stan naszej mikrobioty jelitowej ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego czy nerwowego. Dowiedz się więc, jak wspierać jelita w naturalny sposób za sprawą probiotyków i synbiotyków.
Depresja zaczyna się w jelitach. Czy naturalne prebiotyki pomogą w radzeniu sobie z nią?
Depresja jest chorobą, która dotyczy zarówno osób młodych, jak i tych w podeszłym wieku. Jest trudnym schorzeniem, o wielu możliwych przyczynach, a swoje źródło może mieć także... w jelitach. Obserwowane są różnice w składzie mikrobioty jelitowej u osób zdrowych oraz cierpiących na depresję. Przykładowo badania kału osób chorych wykazały znacznie większe ilości bakterii z rodziny Enterobacteriaceae w porównaniu z kałem osób zdrowych. Udowodniony jest związek występowania chorób zapalnych jelit z rozwojem zaburzeń lękowych i depresyjnych. Problem rozpoczyna się od zaburzenia przepuszczalności bariery jelitowej - brak ochronnego działania śluzówki jelit pozwala na wnikanie patogennych (chorobotwórczych) drobnoustrojów. Ich obecność skutkuje poniesieniem ilości liposacharydu (LPS). LPS jest fragmentem toksycznych bakterii wywołującym chorobę zdrowego organizmu. Prowadzi to do zwiększenia stężenia prozapalnych cytokin, czyli związków wywołujących stan zapalny. Długotrwałe narażenie na znacznie ilości tych dwóch czynników może prowadzić do rozwoju depresji.
Tu do akcji wkroczyć powinny naturalne prebiotyki, ponieważ bakterie jelitowe wykazują zdolność do syntezy neuroprzekaźników - związków przekazujących sygnały między komórkami nerwowymi. Szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium wykazują zdolność do produkcji kwasu gamma-aminomasłowego, szczepy Candida, Streptococcus mogą produkować serotoninę, przez co mają pozytywny wpływ na wsparcie jelit. Dlaczego? Są to neurotransmitery (neuroprzekaźniki) odpowiadające za nasze "pozytywne emocje"; serotonina nazywana jest potocznie "hormonem szczęścia". Dostarczać można je za pomocą prebiotyków i synbiotyków, a oddziałują one na oś jelitowo-mózgową i regulują odpowiedź układu nerwowego. Badania przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że bakterie jelitowe regulują zachowania oraz interakcje społeczne. Myszy całkowicie pozbawione mikrobiomu wykazywały mniejsza inicjatywę i ograniczone zachowania społeczne. Kolonizacja ich jelit bakteriami normalizowała zachowanie. Przeprowadzono badanie osób chorych na depresję - przez 8 tygodni pacjentom (jako dodatek do leków przeciwdepresyjnych) podawano probiotyki zawierające szczepy bakterii Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei i Bifidobacterium bifidum. U osób tych obserwowano wyższe wartości wskaźników poprawy klinicznej niż u osób stosujących wyłącznie leki przeciwdepresyjne. Jak więc widać, przyjmowanie naturalnych prebiotyków daje nam realne wsparcie jelit.
Choroby jelit a odporność. Czy naturalne prebiotyki działają?
Wraz z pożywieniem możemy wprowadzać do organizmu wiele szkodliwych substancji lub patogennych bakterii czy wirusów. Nasz przewód pokarmowy ma z nimi ciągły, bezpośredni kontakt, a dzięki działaniu układu odpornościowego jest to dla nas często niezauważalne. Działanie układu immunologicznego opiera się na wytwarzaniu wielu różnych substancji i komórek, które ograniczają stany zapalne oraz niszczą drobnoustroje chorobotwórcze. To dlatego właśnie wsparcie jelit jest tak istotne dla naszego zdrowia. Ważnym elementem obrony naszego organizmu jest umiejscowiona właśnie w jelitach tkanka limfatyczna nazywana GALT (ang. Gut-Associated Lymphoid Tissue, tkanka limfatyczna związana z jelitami). Jest to szczególny rodzaj tkanki, który przez różne mechanizmy zapobiega powstawaniu infekcji. Odporność organizmu zapewnia także ciągłość i szczelność błony śluzowej jelit. Schorzenia w obrębie jelit zaburzają funkcjonowanie układu immunologicznego (co pokazuje, jak istotną funkcję profilaktyczną mogą sprawować tu probiotyki). Powstawanie zmian w składzie mikrobioty jelitowej skutkuje zmianami w różnicowaniu się komórek układu odpornościowego. Oznacza to, że zaburzenia fizjologicznej mikrobioty mogą obniżać odporność organizmu. Jeśli nasze jelita zasiedla wystarczająco duża ilość prozdrowotnych bakterii, to wypierają one patogenne drobnoustroje, uniemożliwiając ich kolonizację (namnażanie się). Dodatkowo wpływają na powstawanie i różnicowanie się komórek nabłonka jelita, co zapewnia odpowiednią szczelność bariery jelitowej. Mikrobiom jelitowy zmienia się w trakcie naszego życia, wraz ze starzeniem się organizmu dochodzi do zmniejszenia liczby prozdrowotnych bakterii, co może stanowić przyczynę zaburzeń odporności u osób starszych. W tym przypadku często warto zainteresować się również prebiotykiem na zaparcia.
Jak dbać o szczelność i zdrowie jelit? Działanie prebiotyków i synbiotyków
Do funkcji bariery jelitowej należy regulacja wchłaniania substancji odżywczych, wody, elektrolitów oraz ochrona przed wnikaniem do organizmu szkodliwych mikroorganizmów oraz substancji toksycznych. Wykonywanie tych zadań jest możliwe dzięki obecności ściśle połączonych ze sobą komórek nabłonkowych oraz warstwy śluzowej, która podzielona jest na zbitą warstwę wewnętrzną oraz luźną zewnętrzną zawierającą bakterie. W śluzie znajdują się także białka ułatwiające transport substancji w jelitach oraz zapobiegające wnikaniu patogenów (czynników wywołujących chorobę). Wewnętrzna warstwa śluzu jest odnawiana co godzinę, co świadczy o dynamice procesów toczących się w jelitach. Fizjologiczna funkcja bariery jelitowej jest ściśle regulowana przez mikrobiom. Zniszczenie bariery jelitowej określane jest jako patologiczne zwiększenie przepuszczalności jelit. Zanika naturalna bariera ochronna, co naraża nas na oddziaływanie wielu szkodliwych czynników, w tym bakterii patogennych. Ważne jest, aby w naszych jelitach przewagę ilościową miały prozdrowotne bakterie - co można osiągnąć wspierając jelita naturalnymi probiotykami. Przejście na dietę wysokotłuszczową i wysokocukrową powoduje zmiany mikrobiomu jelit już w ciągu jednego dnia. Czynnikami, które szczególnie zaburzają mikrobiotę jelit są:
- stosowanie antybiotyków oraz inhibitorów pompy protonowej, tzw. „leków na zgagę”,
- nadużywanie leków przeciwbólowych,
- silny stres, alkohol, a przede wszystkim
- nieprawidłowa, uboga w błonnik dieta.
Aby utrzymać fizjologiczną mikrobiotę, a w efekcie prawidłową przepuszczalność jelit, należy wzbogacić dietę w źródło błonnika, zminimalizować spożywanie wysoko przetworzonej żywności, alkoholu, cukrów prostych i nasyconych kwasów tłuszczowych. Warto ograniczyć spożywanie białka zwierzęcego i dbać o prawidłową suplementację witaminy D3. Ważnym składnikiem diety jest także cynk. Jego prawidłowa podaż warunkuje utrzymanie homeostazy bariery jelitowej. Niedobory mogą prowadzić do zwiększenia ryzyka infekcji przewodu pokarmowego oraz wywoływać biegunki. Poprawę szczelności jelit można uzyskać suplementując probiotyki, a szczególnie szczep Lactobacillus acidophilus, które można dostarczać organizmowi za sprawą produktów stanowiących prebiotyk i probiotyk w jednym.
Probiotyki, psychobiotyki i synbiotyki (czyli probiotyk i prebiotyk w jednym). Co musisz o nich wiedzieć?
Mikrobiom zasiedlający nasz układ pokarmowy jest kształtowany od urodzenia. Wpływa on na rozwój organizmu i utrzymanie jego prawidłowych funkcji. Oddziałuje na metabolizm, reguluje perystaltykę jelit oraz barierę jelitową, a także bierze udział w syntezie witamin. Zmiany mikrobioty mogą być czynnikiem rozwoju chorób. Probiotykami nazywamy prozdrowotne bakterie, które suplementowane w odpowiednich ilościach przywracają homeostazę (równowagę) w jelitach. Preparaty probiotyczne mogą zawierać Lactobacillus, Bifidobacterium, Bacillus oraz drożdże Saccharomyces cerevisiae ssp boulardii. Poszczególne szczepy różnią się wywieranym na organizm działaniem. Inny rodzaj probiotyku powinien zastosować pacjent zmagający się z przewlekłym stresem, a inny walczący z biegunką.
Dla prawidłowego działania probiotyku warto uzupełniać dietę o naturalne prebiotyki. Są to składniki pożywienia, które nie ulegają strawieniu, ale stanowią pożywkę dla prozdrowotnych bakterii. Do prebiotyków należą takie związki jak FOS – fruktooligosacharydy oraz inulina czy błonnik. W aptekach możemy znaleźć połączenie probiotyku z prebiotykiem – preparaty te nazywane są synbiotykami. Stosując synbiotyk mamy pewność, że bakterie, które dostarczamy do układu pokarmowego, będą mieć odpowiednie warunki, aby móc zasiedlić nasze jelita. Bakterie probiotyczne korzystnie wpływające na zdrowie psychiczne to psychobiotyki. Mogą one obniżyć odczuwanie lęku, ograniczyć reakcję na stres oraz wspomóc terapię przeciwdepresyjną. U osób starszych mogą łagodzić występowanie deficytów pamięci. Prawidłowa suplementacja probiotyków i prebiotyków ogranicza ryzyko powstawania stanów zapalnych oraz zakażeń w przewodzie pokarmowym, wspiera odporność oraz funkcjonowanie układu nerwowego.
Dbając o kondycję jelit, dbamy o zdrowie całego organizmu. Szczególnie wrażliwymi na zaburzenia przewodu pokarmowego są układ nerwowy oraz immunologiczny. Borykając się z problemem obniżonej odporności, warto zadbać o wsparcie jelit. Odczuwanie obniżonego nastroju, ciągłe narażenie na stres oraz zmaganie się z depresją mogą być dla nas sygnałem do diagnostyki mikrobioty jelitowej oraz suplementacji probiotykami. Częste infekcje, przewlekłe zmęczenie również powinny nas skłonić do poświęcenia jelitom większej uwagi. Wiele problemów zdrowotnych rozpoczyna się właśnie tam.
Bibliografia:
- “Rola mikrobiomu jelitowego w funkcjonowaniu układu nerwowego”; W. M. Wierzchanowska, T. Iwanicki; Kosmos; 2020
- “Kortyzol – nadzór nad ustrojem w fizjologii i stresie”; N. Musiała i in.; Diagn Lab.; 2018
- “Rola stresu psychologicznego w neuroendokrynnej regulacji pobierania pokarmu i powstawaniu otyłości”; P. Kłósek; Via Medica; 2016
- “Flora jelitowa a patomechanizm powstawania zaburzeń afektywnych i lękowych — aktualny stan wiedzy i dalsze perspektywy”; P. Liśkiewicz i in.; Via Medica; 2018
- “Zaburzenia psychiczne w nieswoistych zapaleniach jelit – współistniejące zaburzenia psychiczne i mechanizmy biologiczne”; J. Nowakowski i in.; Psychiatr. Pol.; 2016
- “Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego”; M. Gałęcka i in.; Via Medica; 2018
- https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51056,kolonoskopia
- “Wpływ naturalnej flory jelitowej na odpowiedź immunologiczną”; A. Strzępa, M. Szczepanik; Postepy Hig Med Dosw; 2013
- “Charakterystyka tkanki limfatycznej błon śluzowych przewodu pokarmowego i układu oddechowego”; J. Działo i in.; Alergia Astma Immunologia; 2010
- "Wpływ wybranych składników pokarmowych oraz stylu życia na funkcję bariery jelitowej człowieka”; M. Andrulewicz; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu; 2021
Wpis powstał we współpracy z marką Medicover Vital.
Przeczytaj również
