Wszystko o...maśle shea!

W Afryce masło shea jest cenione od wieków. Współczesną kosmetologię zachwyciły jego wyjątkowe właściwości nawilżające, odżywcze i ochronne. To naturalny produkt do pielęgnacji skóry twarzy, ciała i włosów.

Masło shea jest jednym z najczęściej i najchętniej wykorzystywanych w kosmetykach naturalnych tłuszczem roślinnym. Nie uczula, przyjemnie wtapia się w skórę podczas aplikacji, dobrze się wchłania i ma łagodny, nieinwazyjny zapach. Jego produkcja wygląda właściwie tak samo jak przed wiekami – wciąż jest wyrabiane ręcznie w Nigerii, Burkina Faso, Mali, Ghanie i Togo. Masło shea pozyskuje się z owoców masłosza parki rosnącego w między- zwrotnikowej sawannie. To gigantyczne drzewo osiąga wysokość nawet 20 metrów i może żyć ponad 200 lat, co roku rodząc niewielkie jajowate owoce. Wewnątrz każdego z nich znajduje się czerwonobrązowa pestka, której wnętrze wypełnia „masło”. Pełnowartościowe owoce masłosza pojawiają się na drzewie, które osiąga wiek około 20 lat, i dojrzewają przez prawie pół roku. Właściwości masła shea są od wieków znane przez afrykańskie kobiety, doceniała je również Kleopatra, która sprowadzała shea karawanami do Egiptu z Afryki Środkowej.

Złoto sawanny

Od niepamiętnych czasów drzewa masłosza są w Afryce otaczane szacunkiem. Rosną dziko w naturalnych warunkach, ale prawnie znajdują się pod ochroną, więc na skalę przemysłową są uprawiane na plantacjach. Zbiory owoców odbywają się zawsze na początku pory deszczowej, przebiegają według ściśle określonych rytuałów nazywanych „begu”, które prowadzone są wyłącznie przez kobiety. Mężczyźni nie biorą udziału ani w zbiorach, ani w produkcji masła, nie mogą nawet dotykać drzew, które uznaje się za święte. W wielu krajach przemysł związany z produkcją masła shea należy do kobiecych kooperatyw, które na zlecenie odbiorców – firm kosmetycznych z całego świata – ręcznie i tradycyjnymi metodami produkują masło.

Sporo firm kosmetycznych podejmuje bezpośrednią współpracę z kooperatywami kobiecymi na zasadach Fair Trade, wspomagając ich emancypację ekonomiczną i przyczyniając się do rozwoju przedsiębiorczości. Długoterminowe kontrakty gwarantujące odkupienie partii bądź całej produkcji masła shea zapewniają kobietom środki finansowe na utrzymanie rodzin i wspólnego przedsiębiorstwa produkcyjnego. W wymagającym afrykańskim klimacie, produkcja masła shea jest dla setek tysięcy kobiet jedynym źródłem utrzymania. Masło shea nazywa się dlatego niekiedy złotem sawanny, bo taką wartość ma dla afrykańskich kobiet. Obecnie ponad 16 milionów kobiet z krajów będących największymi producentami masła shea utrzymuje siebie i swoje rodziny z pieniędzy zarobionych na zbieraniu owoców masłosza oraz ich przetwarzaniu i produkcji masła metodami przekazywanymi z pokolenia na pokolenie.

Naturalnie i bez chemii - jak powstaje masło shea?

Produkcja wygląda od wieków dokładnie tak samo. Całą pracę wykonuje się ręcznie, bez użycia jakichkolwiek środków chemicznych, a proces powstawania masła jest niezwykle czasochłonny, męczący i wymaga wykorzystania dużej ilości wody i drewna opałowego. Kobiety przynoszą je samodzielnie, niekiedy z bardzo oddalonych miejsc. Aby powstało masło karité (to inna nazwa masła shea), najpierw zbiera się dojrzałe owoce, dokładnie się je myje, usuwa skorupkę i wyciąga jądro, które po wypłukaniu z zanieczyszczeń suszy się na słońcu. Następnie wysuszony miąższ rozciera się i piecze, a potem mieli na masę, która musi mieć konsystencję pasty. Pastę pozostawia się na 24 godziny, a po dodaniu wody ręcznie ugniata aż do uzyskania gładkiej konsystencji i w końcu powolnego wytrącania się z niej oleju.

Powstałą oleistą ciecz gotuje się godzinę w temperaturze 100°C. Podczas gotowania z masy wytrąca się woda i gęsty, tłusty kożuch, który się odcedza i pozostawia do ostudzenia. Kiedy tłusta masa wystygnie, ma jasnożółty kolor i jest gotowym... masłem shea. Inna metoda polega na doprowadzeniu owoców masłosza do wstępnej fermentacji i dopiero potem wyłuskiwaniu nasion ze skorupki i wygotowywaniu ich aż do pozyskania oleju. Niezależnie od metody produkcji, aby uzyskać 1 kg masła shea, potrzeba ok. 4 kg wysuszonych i wyłuskanych ze skorupki nasion.

Same korzyści

Co jest wyjątkowego w maśle shea, że przemysł kosmetyczny tak bardzo je pokochał, a kobiety z całego świata nie wyobrażają sobie bez niego naturalnych kosmetyków do ciała, twarzy i włosów?

• Masło shea ma sporo zalet – przede wszystkim chroni skórę przed utratą wilgotności dzięki wspomaganiu szczelności płaszcza hydrolipidowego na naskórku.
• Ma też działanie chroniące przed promieniami słonecznymi i choć według przeliczników jego wartość ochronna wynosi niewiele, bo między 6 a 10 SPF, okazuje się, że takie miano wartości ochronnej w zupełności wystarcza mieszkańcom Afryki, czyli nacjom z najwyższą tolerancją promieniowania.
• Masło shea ma również właściwości dezynfekujące, jest skutecznym antyutleniaczem walczącym z wolnymi rodnikami i tym samym opóźniającym procesy starzenia się komórek skóry, pomaga w gojeniu i leczeniu ran oraz oparzeń (wspomaga krzepnięcie krwi), ma działanie przeciwzapalne.
• Ponieważ zawiera znikomą ilość białek mogących wywoływać reakcje alergiczne, stosuje się je w medycynie (do wyrobu czopków lub jako otoczki granulek i tabletek) i przemyśle spożywczym (gdzie zastępuje masło kakaowe, np. w czekoladach, bo jest bardziej odporne na rozpuszczanie).

Masło Shea - cenne składniki

Oprócz cennych kwasów tłuszczowych poprawiających elastyczność i sprężystość skóry zawiera również katechiny oraz kwasy galusowy i cynamonowy, które wykazują silne właściwości antyutleniające, antygrzybiczne i antybakteryjne.

Za ich sprawą masło w swojej naturalnej postaci nadaje się do użycia nawet przez dwa lata i nie jełczeje. Kwas galusowy i cynamonowy są także cennymi składnikami wykorzystywanymi przez naturalną medycynę – wspomagają trawienie, działają przeciwbólowo, eliminują wolne rodniki. Wśród składników karité można znaleźć cenną alantoinę, która łagodzi stany zapalne, przyspiesza gojenie ran, wygładza blizny, witaminę E chroniącą naskórek, wspomagającą syntezę kolagenu w skórze, witaminę A działającą zmiękczająco i wygładzająco i kwas arachidowy, który nawilża, poprawia kurczliwość naczyń krwionośnych i zwalcza stany zapalne. Nie można zapomnieć również o bardzo cenionych przez kosmetologów fitosterolach działających przeciwzapalnie, poprawiających napięcie naskórka i przyśpieszających gojenie ran oraz hamujących wypadanie włosów.

Trzy razy tak!

Masło shea ma tak wszechstronne zastosowanie, że wykorzystywane jest w recepturach kosmetyków do pielęgnacji skóry całego ciała i w każdym wieku – szczególnie dojrzałej. Może być bazą bogatych kremów do twarzy, balsamów i maseł do ciała, kosmetyków do mycia (żeli, mydeł, kremów pod prysznic), a także do włosów (szamponów, masek, odżywek). Doskonale łączy się z innymi składnikami, świetnie się wchłania, a do tego ma przyjemny, neutralny zapach.

Bywa stosowane w naturalnej postaci i można je aplikować tak samo jak wieloskładnikowe kosmetyki: wmasowywać w ciało, delikatnie wklepywać w skórę twarzy (a nawet jako krem pod oczy) lub wcierać we włosy na całej ich długości albo tylko na końcach, aby zapobiec przesuszeniu i rozdwajaniu. Sprawdza się także jako balsam ochronno-nawilżający do ust oraz kosmetyk zmiękczający skórki i pielęgnujący paznokcie. Masło shea jest idealne jako maść na drobne skaleczenia oraz łagodząca świąd (np. przy wysypkach lub po ukąszeniach komarów). Błyskawicznie nawilża przesuszone łokcie, kolana i pięty (również obolały i zaczerwieniony od wycierania chusteczką nos przy katarze). Warto więc mieć zawsze przy sobie niewielkie pudełeczko z czystym masłem shea, a kupując nowe kosmetyki do pielęgnacji twarzy i ciała, sprawdzić, czy jest obecne na liście składników.